این علائم می گویند که شما غلظت خون دارید!
غلظت خون بالا که از نظر پزشکی به عنوان اریتروسیتوز یا پلی سیتمی شناخته می شود، وضعیتی است که در آن تعداد گلبول های قرمز خون در جریان خون از حد طبیعی فراتر می رود. در حالی که این سلول ها برای بقای ما مهم هستند، مقدار زیاد آنها می تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات از ناراحتی جزئی گرفته تا عوارض خطرناک مانند لخته شدن خون، سکته مغزی و حملات قلبی شود.
غلظت خون و اهمیت آن در بدن
تعداد گلبول های قرمز (RBC) یک شاخص ضروری برای سلامت کلی است، زیرا گلبول های قرمز مسئول انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت ها در سراسر بدن و بازگرداندن دی اکسید کربن برای دفع هستند. شمارش طبیعی گلبول های قرمز تضمین می کند که بافت ها اکسیژن کافی برای عملکرد موثر، پشتیبانی از فرآیندهای متابولیک، سطوح انرژی و عملکرد اندام ها را دریافت می کنند.
کاهش غلظت خون می تواند منجر به علائمی مانند خستگی، ضعف، سرگیجه و تنگی نفس شود، زیرا بدن در تلاش برای رساندن اکسیژن کافی به اندام های خود است.
غلظت خون چیست؟ این عارضه که به نام پلی سیتمی شناخته می شود، باعث غلیظ شدن خون خواهد شد و خطر لخته شدن خون، سکته مغزی یا حمله قلبی را افزایش دهد.
نظارت بر شمارش گلبول‌های قرمز برای تشخیص و مدیریت شرایط مختلف سلامتی، مانند کمبودهای تغذیه‌ای (مانند آهن یا ویتامین B12)، بیماری‌های مزمن (مانند بیماری کلیوی) و اختلالات مغز استخوان بسیار مهم است. همچنین در ارزیابی پاسخ فرد به درمان‌هایی مانند شیمی درمانی یا از دست دادن خون حیاتی است.
انواع غلظت خون کدامند؟
پل سیتمی اولیه (ارثی)
پلی سیتمی اولیه که با نام پلی سیتمی ورا (PV) نیز شناخته می شود، یک نوع نادر اختلال خونی است که در آن مغز استخوان مقدار زیادی گلبول قرمز تولید می کند. این وضعیت معمولاً توسط جهش در ژن JAK2 ایجاد می شود که منجر به تولید کنترل نشده گلبول های قرمز مستقل از مکانیسم های تنظیمی معمول می شود.
تولید بیش از حد گلبول های قرمز منجر به خون غلیظ‌تر می شود که می تواند خطر لخته شدن خون، سکته مغزی و سایر مشکلات قلبی عروقی را افزایش دهد.
پلی سیتمی اولیه به عنوان یک اختلال میلوپرولیفراتیو طبقه بندی می شود و معمولاً از طریق آزمایش خون و تجزیه و تحلیل ژنتیکی تشخیص داده می شود. اگرچه ماهیت ارثی دارد، اما اغلب در بزرگسال خود را نشان می دهد و پیشرفت آن را می توان با درمان هایی مانند فلبوتومی و داروهایی برای کنترل تعداد سلول های خونی کنترل کرد.
پلی سیتمی ثانویه (اکتسابی)
پلی سیتمی ثانویه زمانی اتفاق میفتد که بدن به عنوان پاسخ جبرانی به عوامل یا شرایط خارجی، گلبول های قرمز بسیار زیادی تولید می کند.
این نوع پلی سیتمی معمولاً اکتسابی است و می تواند توسط عواملی مانند هیپوکسی مزمن (سطح اکسیژن پایین)، تومورهایی که اریتروپویتین (هورمونی که تولید گلبول‌های قرمز را تحریک می‌کند) تولید می کنند یا سایر شرایط پزشکی مانند بیماری قلبی یا ریوی ایجاد شود.
زندگی در ارتفاعات بالا یا برخی اختلالات کلیوی بدن سطوح پایین اکسیژن را با تولید گلبول های قرمز بیشتر برای افزایش اکسیژن رسانی به بافت ها جبران می کند. درمان غلظت خون ثانویه شامل رسیدگی به شرایط زمینه ای است که باعث کمبود اکسیژن یا عدم تعادل هورمونی می شود.
دلایل افزایش غلظت خون چیست؟
علت غلظت خون چیست؟ علل پلی سیتمی اولیه یا ثانویه متفاوت است. در غلظت خون اولیه، ناهنجاری ژنتیکی در تولید گلبول های قرمز باعث افزایش تعداد گلبول‌های قرمز می شود. در پلی سیتمی ثانویه، عوامل خارجی تولید گلبول های قرمز خون منجر به غلظت خون می شوند.
تاثیر سیگار و مصرف دخانیات
استعمال دخانیات و تنباکو می تواند تولید گلبول های قرمز خون را افزایش دهد، زیرا بدن کاهش سطح اکسیژن ناشی از مواد شیمیایی مضر در تنباکو را جبران می کند. هنگامی که ریه ها در معرض این سموم قرار می گیرند، سطح اکسیژن خون کاهش می یابد و بدن به تولید گلبول های قرمز بیشتری برای حمل اکسیژن به بافت ها و اندام ها تلاش می کند.
با گذشت زمان، این موضوع می تواند منجر به افزایش غلظت خون شود؛ وضعیتی که به عنوان پلی سیتمی ثانویه شناخته می شود. سیگار همچنین ترشح اریتروپویتین (EPO) را تحریک می کند، هورمونی که به مغز استخوان سیگنال می دهد تا گلبول های قرمز بیشتری تولید کند.
زندگی در ارتفاعات بالا
تاثیر زندگی در ارتفاعات بالا نسبت به غلظت خون چیست؟ سطح اکسیژن هوا در ارتفاعات کمتر است که بدن را مجبور می کند خود را با این شرایط سازگار کند.
برای جبران کاهش دسترسی به اکسیژن، بدن گلبول های قرمز بیشتری تولید می‌کند تا اکسیژن رسانی به بافت ها و اندام ها را بهبود بخشد. این سازگاری مرور زمان منجر به افزایش تعداد گلبول های قرمز خون می شود. افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی می کنند یا کسانی که مرتباً از چنین مناطقی بازدید می کنند، اغلب این واکنش فیزیولوژیکی را تجربه می کنند.
بیماری های قلبی و ریوی
برخی از بیماری های قلبی و ریوی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، نقایص مادرزادی قلب و آپنه خواب می توانند منجر به کاهش سطح اکسیژن در خون شوند. در پاسخ، بدن ممکن است تولید گلبول های قرمز را برای بهبود انتقال اکسیژن افزایش دهد. به عنوان مثال، ریه ها در بیماری مزمن انسدادی ریه در اکسیژن رسانی به خون کارایی کمتری دارند و بدن را وادار می کند تا گلبول‌های قرمز بیشتری تولید کند تا نیاز اکسیژن را برآورده سازد.
این موضوع می‌تواند منجر به وضعیتی به نام پلی سیتمی ثانویه شود که در آن تعداد گلبول های قرمز به طور غیر طبیعی بالا می رود.
استرس و فشارهای روانی
استرس مزمن و فشار روانی می تواند منجر به ترشح هورمون های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین شود که ممکن است بر تولید گلبول های قرمز بدن تاثیر بگذارد. این هورمون ها می‌توانند باعث ترشح اریتروپویتین (EPO) شوند. اریتروپویتین هورمونی است که مغز استخوان را برای تولید گلبول های قرمز بیشتر تحریک می کند.
علاوه بر این، استرس طولانی مدت می تواند منجر به مشکلات سلامتی دیگری مانند افزایش فشار خون یا کمبود اکسیژن شود که ممکن است به طور غیر مستقیم به افزایش غلظت خون منجر شود؛ بدین دلیل که بدن سعی می کند این عوامل استرس زا را جبران کند.
نشانه‌های غلظت خون چیست؟
علائم و نشانه های پلی سیتمی در بسیاری از افراد می‌تواند کمی متفاوت باشد. با این حال، برخی از علائم عمومی عبارتند از:
تنگی نفس و خستگی مفرط
تعداد بالای گلبول های قرمز خون یا پلی سیتمی می تواند منجر به افزایش ویسکوزیته (ضخامت) خون شود و پمپاژ کارآمد خون را برای قلب دشوارتر کند. در نتیجه، اکسیژن رسانی به بافت‌ها ممکن است به خطر بیفتد و منجر به تنگی نفس، به ویژه در حین فعالیت بدنی شود.
خستگی شدید به این دلیل اتفاق میفتد که بدن برای گردش خون غلیظ شده باید سخت تر کار کند. این موضوع می تواند کارایی کلی سیستم گردش خون را کاهش دهد و توانایی بدن برای انجام کارهای روزانه یا حفظ سطح انرژی را مختل کند.
سردرد و سرگیجه
افزایش غلظت خون نیز می تواند به افزایش فشار و کاهش جریان خون به مغز منجر شود. این امر می تواند باعث سردرد شود که به دلیل افزایش فشار داخل جمجمه و اختلال در گردش خون رخ می دهد. سرگیجه ممکن است به این دلیل رخ دهد که مغز منبع کافی از خون غنی از اکسیژن را دریافت نمی‌کند، به ویژه زمانی که به سرعت موقعیت بدنی خود را تغییر می دهید.
فشار اضافی روی سیستم قلبی عروقی می تواند به ویژه هنگام ایستادن یا انجام فعالیت بدنی باعث سبکی سر شود.
قرمزی پوست و خارش
قرمزی پوست به خصوص در صورت یا دست ها، یکی از علائم رایج افزایش تعداد گلبول های قرمز خون است، زیرا افزایش حجم خون می تواند باعث گشاد شدن رگ های خونی شود و پوست را برافروخته یا قرمزتر از حد معمول نشان دهد.
خارش به ویژه پس از دوش آب گرم یا حمام با غلظت خون بالا همراه است. علت دقیق خارش به طور کامل شناخته نشده است، اما شاید به افزایش سطح هیستامین یا تغییرات در جریان خون مرتبط باشد که پایانه های عصبی پوست را تحریک می کند. هر دو علامت در افراد مبتلا به پلی سیتمی اولیه بیشتر دیده می شود.
چگونه غلظت خون بالا را تشخیص دهیم؟
تشخیص غلظت خون چیست؟ پلی سیتمی ممکن است به طور اتفاقی در آزمایش خون معمول تشخیص داده شود. غلظت هموگلوبین، هماتوکریت و گلبول های قرمز معمولاً در شمارش کامل خون (CBC) یافت می شود.
تکرار تست‌های آزمایشگاهی (آزمایش خون) برای تشخیص دقیق و معمولاً برای رد خطاهای احتمالی آزمایشگاهی توصیه می‌شود. مهمتر از آن، علت غلظت خون باید مشخص شود. تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی بسیار مهم هستند.
تاریخچه پزشکی معمولاً شامل سوالاتی در مورد سابقه سیگار کشیدن، زندگی طولانی مدت در ارتفاعات بالا، مشکلات تنفسی، اختلالات خواب یا سرفه مزمن است. همچنین پزشک ممکن است بر تشخیص قبلی بیماری ریه، بیماری قلبی، سرطان کلیه یا کبد، خونریزی یا مشکلات لخته شدن تمرکز داشته باشد. یک معاینه فیزیکی کامل از جمله ارزیابی قد، علائم حیاتی، اشباع اکسیژن، معاینات قلب و ریه و ارزیابی طحال بزرگ شده (سپلنومگالی) در ارزیابی افراد مبتلا به پلی سیتمی انجام می‌شود.
روش های درمان و مدیریت غلظت خون چیست؟
درمان پلی سیتمی به طور کلی به علت آن بستگی دارد. در غلظت خون اولیه یا سایر سندرم های پلی سیتمی اولیه، گزینه های درمانی خاص تر هستند. فلبوتومی (کشیدن خون یا خون رسانی) ضروری ترین بخش درمان است. هماتوکریت توصیه شده کمتر از 45 در مردان و کمتر از 42 در زنان هدف فلبوتومی است.
چندین دارو همراه با فلبوتومی برای سرکوب تولید غیرطبیعی گلبول های قرمز در نظر گرفته می شود. بیشتر این داروهای شیمی درمانی با عوارض جانبی مرتبط بوده و استفاده از آنها بحث برانگیز و محدود است.
داروی هیدروکسی اوره (Hydrea) برای برخی از بیماران مبتلا به پلی سیتمی اولیه و خطر تشکیل لخته خون به دلیل ویسکوزیته خون بالا توصیه شده است. عوامل موثر بر درمان با هیدروکسی اوره عبارتند از:
- سن بالای 70 سال
- تعداد پلاکت بیش از 1.5 میلیون
- عوامل خطر کلی قلبی عروقی
آسپرین و سایر عوامل ضد پلاکت (دی پیریدامول) نیز ممکن است در بیماران مبتلا به غلظت خون با کاهش عوارض لخته شدن مفید باشد، مگر اینکه بیمار سابقه مشکلات خونریزی داشته باشد.
در بیماران مبتلا به پلی سیتمی ثانویه، هدف درمان بیماری زمینه ای است. به عنوان مثال، در بیماران مبتلا به بیماری های ریوی یا قلبی با هیپوکسی، مدیریت مناسب این شرایط همراه با مکمل اکسیژن رسانی به طور کلی توصیه می شود.
عوامل خطر غلظت خون چیست؟
عوامل خطر غلظت خون عبارتند از:
- هیپوکسی ناشی از بیماری ریوی (مزمن) طولانی مدت و سیگار کشیدن از علل شایع پلی سیتمی هستند؛ بنابراین، سیگار می تواند یک عامل خطر مهم برای غلظت خون باشد.
- قرار گرفتن در معرض مزمن مونوکسید کربن (CO) نیز می‌تواند یک عامل خطر برای پلی سیتمی باشد. هموگلوبین تمایل بیشتری به مونوکسید کربن نسبت به اکسیژن دارد. بنابراین، با جایگزینی اکسیژن به نفع مونوکسید کربن، غلظت خون ممکن است برای جبران اکسیژن کم توسط هموگلوبین ایجاد شود.
- قرار گرفتن در معرض مزمن مونوکسید کربن یک عامل خطر برای افرادی است که در تونل های زیرزمینی یا پارکینگ‌ها کار می‌کنند. همچنین رانندگان تاکسی در شهرهای بسیار آلوده و شلوغ یا کارگران کارخانه هایی که در معرض اگزوز موتور هستند، فاکتور خطر بیشتری دارند.
- افرادی که در ارتفاعات زندگی می کنند نیز ممکن است در معرض خطر ابتلا به غلظت خون باشند که به دلیل سطح پایین اکسیژن محیط رخ می‌دهد.
- افراد مبتلا به جهش‌های ژنتیکی و انواع خانوادگی پلی سیتمی و نا هنجاری های خاص هموگلوبین نیز دارای عوامل خطر برای این وضعیت هستند.
سخن پایانی
غلظت خون چیست؟ افزایش تعداد گلبول های قرمز خون منجر به غلظت خون بالا می شود. وظیفه اصلی گلبول های قرمز انتقال اکسیژن از ریه ها به سایر قسمت های بدن است. شرایطی که اکسیژن را محدود می‌کند، باعث افزایش تعداد گلبول های قرمز خون می شود. این غلظت خون بالا قابل درمان است، اما باید در اسرع وقت تشخیص داده شود. چشم انداز پلی سیتمی به علت زمینه‌ای بستگی دارد.
منبع: همشهری آنلاین
