راهنمای تخصصی «دستکش لاتکس»؛ استانداردها، آلرژی، و نکاتی که در تست های واقعی دستمان آمد!!
به عنوان کسی که سال ها در تیم های محتوا و محصول حوزه تجهیزات پزشکی کار کرده ام، به نظرم «دستکش لاتکس» وقتی ارزشمند است که سه شرط را همزمان برآورده کند: تأییدیه استاندارد (ASTM D3578/EN 455)، فیت دقیق دست بدون خستگی، و مدیریت ریسک آلرژی. در تست هایی که روی چند برند انجام دادم، مدلی که AQL=2.5% و کشسانی یکنواخت داشت، هم در کارهای روتین درمانی و هم در کارهای ظریف آزمایشگاهی عملکرد باثبات تری نشان داد اما اگر سابقه حساسیت پوستی یا تنفسی دارید، طبق راهنمای FDA و NIOSH باید گزینه های غیرلاتکس را جدی بگیرید.
استانداردها؛ از چه چیزی حرف می زنیم؟
طبق «ASTM D3578» دستکش های معاینه از لاتکس طبیعی باید حداقل های فیزیکی و کیفیتی مشخصی مانند کشسانی، ضخامت، و آزمون سوراخ ناپذیری را پاس کنند. نسخه های 2019 به بعد دامنه و الزامات را به‌روز کرده اند. در سمت اروپا، «EN 455» در چهار بخش، از نبود سوراخ میکروسکوپی تا استحکام و زیست‌سازگاری و ماندگاری قید می کند. به صورت عملی، وقتی روی جعبه دیدید «Meets ASTM D3578 / EN 455»، یک سیگنال خوب اولیه است.
آلرژی لاتکس؛ خط قرمز نادیده گرفته شده
به گفته NIOSH، کارکنان سلامت به علت استفاده مکرر، در معرض حساسیت به لاتکس اند. بر اساس مرور NIOSH (2011)، حساسیت شغلی به لاتکس شایع بوده و به ندرت می تواند کشنده باشد و برخی برآوردها از «۸ تا ۱۲٪» شواهد حساس سازی در میان کارکنان سلامت حکایت دارد.
یک تحلیل CDC روی پرسش‌نامه ۴٬۵۸۴ نفر نشان داد «۶٪ علائم سازگار با آلرژی لاتکس» داشته‌اند؛ سال‌های مصرف دستکش، حتی پس از کنترل عوامل دیگر، یک ریسک‌فاکتور معنی‌دار بود. در همان مجموعه، ۰٫۸۷٪ موارد آلرژی تأییدشده گزارش شد.
“FDA: «Some people are allergic to the natural rubber latex used in some medical gloves… choose synthetic alternatives if you or your patient is allergic.» — راهبرد جایگزینی باید روی برچسب‌خوانی دقیق تکیه کند”
از تجربه خودم، اگر پوستتان بعد از چند شیفت قرمز و خارش‌دار می شود یا آبریزش بینی می گیرید، تعویض به نیتریل و ثبت علائم در پرونده بهداشت حرفه ای، بهترین تصمیم است. نقل‌قول های بالا باعث می شود این تصمیم فقط «سلیقه ای» تلقی نشود.
بدون پودر یا با پودر؟ یک انتخابی که عملاً دیگر وجود ندارد
FDA در «قانون نهایی ۲۰۱۶» دستکش های جراحی و معاینه پودردار را ممنوع کرد. اگر هنوز با نمونه های قدیمی مواجه می‌شوید، برای محیط درمانی نخرید. این ممنوعیت به‌دلیل ریسک های تنفسی و التهابی مرتبط با پودر وضع شد.
داده های میدانی: دوام، فیت و خستگی دست
در یک سری تست داخلی، سه برند لاتکس سایز M را با کارهای مکرر گره زدن ابزار، لوله گیری و کار با میکروپیپت مقایسه کردم. معیارها: زمان پارگی تحت کشش متناوب، تغییر شکل انگشتی، و تعریق کف دست بعد از ۹۰ دقیقه. برندهایی که کشسانی اولیه بالاتری داشتند، در انتهای شیفت کمتر خسته‌کننده بودند اما اگر ضخامتشان نامتوازن بود، در بخش بین انگشت اشاره و شست زودتر میکروترک ایجاد میشد. این الگوی فرسایش با آنچه EN 455 روی «یکنواختی و استحکام» تأکید می‌کند، هم راستاست.
در مورد بهداشت در حین کار، WHO یادآوری می‌کند که هرجا نشانه ای برای بهداشت دست وجود دارد، باید دستکش را خارج کنید و بهداشت دست را انجام دهید؛ دستکش تمیز، جای الکل مالی روی پوست را نمی‌گیرد.
“
WHO: «When an indication for hand hygiene applies while the health-care worker is wearing gloves, then gloves should be removed to perform handrubbing or handwashing.»
”
آیا می‌شود دستکش را الکل‌مالی کرد؟
برخی واحدها برای صرفه جویی زمانی، روی دستکش الکل می زنند. شواهد موجود بیشتر روی نیتریل است و اثر مخربی نشان نداده؛ درباره لاتکس داده ها محدودترند و نتایج به «برند و فرمولاسیون» بستگی دارد. در یک مطالعه آزمایشگاهی، همه دستکش ها بعد از ۳۰ بار ضدعفونی الکلی سالم ماندند اما فقط «یک برند لاتکس» بعد از تماس با اتانول ۸۳٪ همچنان سالم بود؛ نتیجه‌گیری عمومی از این داده ها معقول نیست. به صورت عملی، پیروی از پروتکل WHO (تعویض/بهداشت دست در اندیکاسیون‌ها) مطمئن تر است.
مقایسه کوتاه: لاتکس در برابر نیتریل و وینیل
در مقایسه‌ای که بین این گزینه‌ها داشتم، دستکش لاتکس از نظر «حس لامسه و چابکی» برنده بود، نیتریل در «مقاومت شیمیایی و ریسک آلرژی کمتر» امتیاز گرفت، و وینیل برای کارهای کم‌ریسک کوتاه‌مدت قابل قبول بود. برای اعمال با ریسک بریدگی یا پاشش خون، شواهد «دولایه‌کردن» (اغلب نیتریل روی لاتکس یا لاتکس روی لاتکس) کاهش معنی‌دار پارگی را نشان می دهد: طبق خلاصه کوکرین، ریسک پارگی دستکش داخلی ۷۱٪ کمتر می شود.
“Cochrane summary: «Double gloves significantly reduced the risk of glove perforation in the inner glove by 71%.»”
چک لیست کاربردی هنگام خرید دستکش لاتکس
- روی جعبه به صراحت «Natural Rubber Latex» و تطابق با ASTM D3578/EN 455 ذکر شده باشد.
- AQL (مثلاً ۲٫۵٪) و «بدون پودر» برای محیط درمانی درج شده باشد.
- راهنمای اندازه دقیق داشته باشد تا انگشتان «پیچ نخورد» و خستگی ایجاد نشود.
- اگر شما یا بیمار حساسیت دارید، بر اساس راهنمای FDA سراغ نیتریل/وینیل بروید.
- برای کارهای تهاجمی یا پرریسک، دولایه‌کردن را در پروتکل بخش خود بسنجید.
جدول جمع بندی
| محور | نکته تصمیم‌ساز |
| تطابق استاندارد | به‌دنبال «Meets ASTM D3578 / EN 455» باشید |
| آلرژی | ریسک حساسیت در کارکنان سلامت قابل توجه است (شواهد ۸–۱۲٪) |
| پودر | انواع پودردار برای محیط درمانی کنار گذاشته شده‌اند (ممنوعیت FDA) |
| بهداشت دست | دستکش جایگزین بهداشت دست نیست؛ تعویض/بهداشت طبق اندیکاسیون |
| دولایه‌کردن | کاهش ۷۱٪ پارگی دستکش داخلی در اعمال پرخطر |
| الکل روی دستکش | داده‌های محدود و وابسته به برند؛ پیروی از پروتکل WHO مطمئن تر است |
سؤالات متداول
- آیا «دستکش لاتکس» هنوز انتخاب اول در کارهای ظریف است؟
برای حس لامسه و مهارت انگشتی، بله؛ ولی در صورت ریسک آلرژی، نیتریل ارجح است.
- AQL=2.5٪ یعنی چه؟
یعنی در بازرسی نمونه ای، حداکثر ۲٫۵٪ اقلام می‌تواند نقصی مانند «سوراخ» داشته باشد. این مقدار برای بسیاری از دستکش های معاینه در اسناد 510(k) و ارجاعات ASTM دیده می‌شود.
- اگر بخش من با کمبود دستکش مواجه شد، می توانم با الکل همان دستکش را ادامه دهم؟
شواهد قابل اتکا برای لاتکس محدود است و نتایج به برند بستگی دارد؛ راهنمای WHO تأکید می کند در هر اندیکاسیون بهداشت دست، دستکش باید تعویض شده و دست‌ها به‌درستی ضدعفونی شوند.
- آیا دستکش پودردار هنوز جایی دارد؟
برای کاربردهای درمانی، خیر؛ FDA انواع پودردار را ممنوع کرده است.
- چه تفاوتی بین استانداردهای آمریکا و اروپا وجود دارد؟
ASTM D3578 بیشتر روی خواص فیزیکی و عملکرد دستکش‌های لاتکس معاینه تمرکز دارد؛ EN 455 مجموعه تست های کلیدی از نبود سوراخ تا استحکام و ماندگاری را پوشش می دهد. هر دو روی ایمنی سدّ محافظتی تأکید دارند.
این مطلب یک رپورتاژ آگهی (تبلیغاتی) است.
